Trong 6 tháng đầu năm 2025, tình hình sâu bệnh hại lúa tại Việt Nam biến động trái chiều. Tổng diện tích nhiễm sâu bệnh giảm đối với nhiều loại như sâu cuốn lá nhỏ, rầy nâu, nhưng một số loại như sâu năn, vàng lá tăng mạnh, đòi hỏi biện pháp kiểm soát hiệu quả.
Sâu bệnh chính gây hại lúa
Sâu cuốn lá nhỏ là dịch hại nghiêm trọng nhất, với 197,1 nghìn ha nhiễm, giảm 46% so với năm 2024, nhưng diện tích nhiễm nặng chiếm 37,3%, tập trung tại miền Nam. Khô vằn nhiễm 85,7 nghìn ha, giảm 18,1%, với 5,3% nhiễm nặng, chủ yếu ở Bắc Trung Bộ và miền Nam.
Sâu cuốn lá gây hại cho cây lúa làm thiệt hại cho năng suất và chất lượng lúa
Rầy nâu và rầy lưng trắng nhiễm 80,2 nghìn ha, giảm 60%, với 10,5% nhiễm nặng. Ốc bươu vàng nhiễm 46,2 nghìn ha, giảm 30,1%, phân bố toàn quốc. Các loại sâu bệnh khác như đen lép hạt (32,9 nghìn ha, tăng 39,2%) và sâu năn (17,3 nghìn ha, tăng 3,3 lần) tập trung mạnh tại Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).
Sâu bệnh tăng mạnh tại một số khu vực
Sâu năn tăng mạnh 3,3 lần (17,3 nghìn ha, 16,2% nhiễm nặng), vàng lá tăng 78,2% (7,1 nghìn ha), và đục thân 2 chấm tăng 53,1% (9,5 nghìn ha, 17,8% nhiễm nặng), chủ yếu tại ĐBSCL. Đạo ôn lá tăng 17,4% (14 nghìn ha), tập trung ở Bắc Trung Bộ và Duyên hải Nam Trung Bộ.
.
Sâu năn (hay còn gọi là muỗi hành) gây hại khiến cây lúa có màu xanh thẫm, cổ áo sít lại, cứng, lá ngắn và dựng đứng. Lá đọt tuy biến thành ống hành nhưng cây lúa vẫn tiếp tục đẻ nhánh được, những cây lúa đã bị hại thì không cho bông
Ngược lại, rầy phấn trắng giảm mạnh 80,9% (10,6 nghìn ha), bọ trĩ giảm 38,2% (6,9 nghìn ha), và đạo ôn cổ bông giảm 9,1% (16,9 nghìn ha), cho thấy hiệu quả kiểm soát tại một số khu vực.
Tác động đến sản xuất lúa
Sự gia tăng của sâu năn, vàng lá, và đục thân 2 chấm tại ĐBSCL gây áp lực lớn lên năng suất lúa, đặc biệt trong vụ Hè Thu và Thu Đông. Tuy nhiên, diện tích nhiễm sâu bệnh chính giảm giúp giảm thiểu thiệt hại tổng thể.
Nông dân đã áp dụng các biện pháp phòng trừ như sử dụng giống kháng, thuốc bảo vệ thực vật, và quản lý đồng ruộng, nhưng cần tăng cường tại các vùng dịch bệnh tăng.
Dự báo: Sâu bệnh cần được kiểm soát chặt chẽ
Nếu thời tiết tiếp tục ẩm ướt và nắng nóng xen kẽ, sâu năn, vàng lá, và đục thân 2 chấm có thể tiếp tục gia tăng trong các tháng cuối năm 2025, đặc biệt tại ĐBSCL. Các tỉnh Bắc Trung Bộ cần chú ý đạo ôn lá và khô vằn.
Việc giám sát chặt chẽ và ứng phó kịp thời với sâu bệnh sẽ đảm bảo năng suất lúa, đặc biệt trong các vụ Thu Đông và Mùa.
Tăng cường phòng trừ sâu bệnh sớm hạn chế gây thiệt hại cây trồng
Khuyến nghị cho địa phương, nông dân và doanh nghiệp
Địa phương cần tăng cường tập huấn kỹ thuật, cung cấp giống lúa kháng sâu bệnh và hỗ trợ nông dân áp dụng biện pháp canh tác bền vững, như IPM (quản lý dịch hại tổng hợp).
Nông dân nên tuân thủ lịch thời vụ, vệ sinh đồng ruộng, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng cách và liên kết với hợp tác xã để chia sẻ thông tin phòng trừ dịch hại.
Doanh nghiệp cần đầu tư vào nghiên cứu giống lúa kháng bệnh, cung cấp thuốc bảo vệ thực vật chất lượng cao và hỗ trợ nông dân tiếp cận công nghệ phòng trừ sâu bệnh hiệu quả.
