Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, nông sản Việt Nam đang bước vào một giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ – từ “tăng sản lượng” sang “tăng giá trị”, từ “bán nguyên liệu” sang “bán chất lượng và câu chuyện thương hiệu”.
Năm 2025 được xem là cột mốc đánh dấu sự trỗi dậy của nông nghiệp Việt Nam với những con số ấn tượng, khi kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt 52,31 tỷ USD, tăng 14% so với cùng kỳ 2024, đưa Việt Nam trở lại nhóm 10 quốc gia xuất khẩu nông sản lớn nhất thế giới.
Chất lượng – “ngôn ngữ” mới trên thị trường toàn cầu
Nếu như giai đoạn trước, giá cả và khối lượng là yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh, thì hiện nay “chất lượng và truy xuất nguồn gốc” mới là ngôn ngữ chung mà nông sản Việt cần nói.
Các thị trường nhập khẩu lớn như Mỹ, EU, Nhật Bản và Hàn Quốc đã siết chặt tiêu chuẩn kỹ thuật, yêu cầu cao hơn về an toàn thực phẩm, carbon footprint, và chứng nhận bền vững (FSC, ASC, GlobalGAP, Organic…).
Nông sản Việt Organic (gạo, rau củ quả,…) phải đạt tỷ lệ trên 95% thành phần hữu cơ và đồng thời không sử dụng chất bảo quản, các thành phần hóa học khi chế biến.
Đáp lại, Việt Nam đã chủ động “chuẩn hóa” sản xuất. Tính đến tháng 9/2025, hơn 7.800 vùng trồng đã được cấp mã số xuất khẩu, 5.200 cơ sở đóng gói đạt chuẩn quốc tế. Tỷ lệ nông sản đạt chứng nhận VietGAP, GlobalGAP tăng hơn 25% so với năm 2023. Các doanh nghiệp chế biến đã chuyển hướng sang đầu tư công nghệ sau thu hoạch, xử lý lạnh, sấy, chiếu xạ và đóng gói cao cấp, giúp giữ trọn chất lượng và hương vị đặc trưng của nông sản Việt trên hành trình đến tay người tiêu dùng quốc tế.
Từ sản lượng sang giá trị: Tăng trưởng bền vững nhờ khác biệt
Không còn chạy theo sản lượng, ngành nông nghiệp Việt Nam đang tái cấu trúc hướng tới giá trị gia tăng cao.
Các mặt hàng chủ lực như cà phê, gạo, sầu riêng, hồ tiêu, điều và cao su đều ghi nhận sự tăng trưởng đáng kể:
- Cà phê xuất khẩu đạt 3,26 tỷ USD, tăng 11,6%, trong đó cà phê chế biến chiếm 16%.
- Gạo đạt 4,2 tỷ USD, tăng 14%, với giá xuất khẩu bình quân đạt 662 USD/tấn – cao nhất trong vòng 10 năm.
- Sầu riêng, “ngôi sao mới” của ngành trái cây, tăng 17,5% sản lượng và đạt kim ngạch hơn 2 tỷ USD chỉ trong 9 tháng.
Đáng chú ý, nhiều địa phương đã chuyển mạnh sang mô hình nông nghiệp sinh thái, canh tác hữu cơ và tuần hoàn. Điều này không chỉ giúp nâng giá trị sản phẩm mà còn củng cố hình ảnh “nông sản xanh – sạch – bền vững”, phù hợp với xu thế tiêu dùng toàn cầu.
Hệ sinh thái xuất khẩu mới: Doanh nghiệp – Nông dân – Công nghệ
Đằng sau thành công của nông sản Việt là sự hình thành của một hệ sinh thái sản xuất – xuất khẩu hiện đại hơn.
Các doanh nghiệp không chỉ đóng vai trò thu mua, mà còn trở thành “hạt nhân đổi mới” khi đầu tư trực tiếp vào vùng nguyên liệu, hướng dẫn kỹ thuật, kiểm soát quy trình canh tác và áp dụng công nghệ số trong quản lý chuỗi cung ứng.
Chuyển đổi ứng dụng công nghệ IoT trong nông nghiệp thông minh
Các nền tảng số và thương mại điện tử như Voso, Postmart, Alibaba hay Amazon Global Selling đang mở đường cho hàng ngàn hộ nông dân nhỏ tiếp cận thị trường quốc tế. Mỗi sản phẩm giờ đây không chỉ mang nhãn hiệu địa phương, mà còn gắn liền với “câu chuyện nguồn gốc” – một yếu tố được người tiêu dùng quốc tế coi trọng không kém chất lượng sản phẩm.
Từ xuất khẩu sang định vị thương hiệu quốc gia
“Made in Vietnam” trong nông nghiệp không còn dừng lại ở vai trò cung ứng nguyên liệu thô. Những thương hiệu như Vinamit, Nafoods, Lộc Trời, Lavifood hay Vĩnh Hiệp đang chứng minh rằng Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng thương hiệu nông sản toàn cầu – với triết lý “chất lượng là ngôn ngữ chung”.
Nhu cầu tiêu thụ các sản phẩm nông sản sạch, an toàn, và bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng ngày càng tăng là cơ hội để nông sản Việt Nam gia tăng giá trị xuất khẩu.
Trong tương lai gần, khi quy hoạch vùng trồng, chuẩn hóa chất lượng và chuyển đổi số nông nghiệp được thực hiện đồng bộ, Việt Nam có cơ hội trở thành trung tâm chế biến – xuất khẩu nông sản giá trị cao của khu vực Đông Nam Á.
Và khi đó, chất lượng – chứ không chỉ là giá cả – sẽ tiếp tục là “tấm hộ chiếu” đưa nông sản Việt Nam vươn xa hơn trên bản đồ thế giới.
